19:23

Xalqımızın qan yaddaşı- 31 Mart soyqırım günü...

XIX əsrin əvvəllərindən başlayaraq Qafqazda kütləvi şəkildə məskunlaşdırılan ermənilər az müddət sonra bölgəni sözün əsl mənasında "qan çanağı”na çevirdilər. Ermənilərin "Böyük Ermənistan” yaratmaq kimi qondarma ideyanın gerçəkləşməsi yolunda atdıqları addımlar azərbaycanlılara qarşı kütləvi qətllərin və soyqırım aktlarının reallaşması ilə nəticələndi. Bu qanlı tarix qısa fasilələrlə bütün XX əsr boyu dönə-dönə təkrarlandı. İndi o qanlı faciələrdən biri olan 31 Mart soyqırımından 106 il ötür.
Mart Soyqırımı və ya Mart Hadisələri — 1918-ci ilin 30 mart və 3 aprel tarixləri arasında Bakı şəhərində və Bakı quberniyasının müxtəlif bölgələrində, eləcə də Şamaxı, Quba, Xaçmaz, Lənkəran, Hacıqabul, Salyan, Zəngəzur, Qarabağ, Naxçıvan və digər ərazilərdə Bakı Soveti və daşnak erməni silahlı dəstələrinin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri qırğın.

Rəsmi mənbələrə əsasən soyqırımın nəticəsində 12 minə yaxın azərbaycanlı qətlə yetirilmiş, on minlərlə insan itkin düşmüşdür. Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 26 mart 1998-ci il tarixli Sərəncamı ilə 31 mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü kimi qeyd olunur.

Üç gün davam edən qırğın zamanı erməni silahlıları bolşeviklərin köməyi ilə azərbaycanlıların yaşadıqları məhəllələrə qəflətən basqınlar etmiş, əhalini uşaqdan böyüyədək qətlə yetirmişdir. Həmin dəhşətli günlərin şahidi olmuş Kulner familiyalı bir alman, 1925-ci ildə Bakı hadisələri barədə bunları yazmışdır: "Ermənilər müsəlman (azərbaycanlı) məhəllələrinə soxularaq hər kəsi öldürür, qılıncla parçalayır, süngü ilə dəlmə-deşik edirdilər. Qırğından bir neçə gün sonra bir çuxurdan çıxarılan 87 azərbaycanlı cəsədinin qulaqları, burunları kəsilmiş, qarınları yırtılmış, cinsiyyət orqanları doğranmışdır. Ermənilər uşaqlara acımadıqları kimi, yaşlılara da rəhm etməmişdilər." Gənc qadınların diri-diri divara mıxlanması, ermənilərin hücumundan sığınmağa çalışan iki min nəfərin yerləşdiyi şəhər xəstəxanasının yandırıldığı da bu dəhşətli faktlar sırasındadır.

İrəvan quberniyası, Şərur-Dərələyəz, Sürməli, Qars və digər ərazilərdə azərbaycanlıların qırğınının fəal iştirakçılarından biri olmuş erməni zabiti Ovanes Apresyanın xatirələri əsasında amerikalı aqronom Leonard Ramsden Hartvill "İnsanlar belə imişlər" adlı kitab yazmışdır. Ovanes Apresyan kitabın müəllifi ilə söhbəti zamanı ermənilərin, ingilislərin və rusların yardımı ilə öz məqsədlərinə çatdıqlarını qeyd edərək, təkcə Bakıda Mart qırğını zamanı iyirmi beş min azərbaycanlının qətlə yetirildiyini bildirmişdir.

Bu hadisələrin dəhşətini göz önünüzə gətirməyiniz üçün 1918-1920-ci illərdə mövcud olmuş Azərbaycan Demokratik Respublikası hökumətinin, Fövqəladə İstintaq Komissiyasının materiallarından bəzi çıxarışları nəzərinizə təqdim edirik:

1918-ci ilin mart-aprel aylarında Şamaxıda 8 minə qədər dinc sakin qətlə yetirilimişdir. Şamaxı Cümə məscidi də daxil olmaqla əksər mədəniyyət abidələri yandırılmış və uçurulmuşdur.



Cavanşir qəzasının 28 kəndi, Cəbrayıl qəzasının 17 kəndi tamamilə yandırılmış, əhalisi məhv edilmişdir.

1918-ci il aprelin 29-da Gümrü yaxınlığında əsasən qadınlardan, uşaqlardan və yaşlılardan ibarət 3 min nəfərlik azərbaycanlı köçü pusquya salınaraq son nəfərinədək məhv edilmişdir.

Erməni silahlı dəstələri Zəngəzur qəzasında 115 azərbaycanlı kəndini məhv etmiş, 3257 kişi, 2276 qadın və 2196 uşağı öldürmüşdülər. Bütövlükdə bu qəza üzrə 10068 azərbaycanlı öldürülmüş və ya şikəst edilmiş, 50000 azərbaycanlı qaçqın düşmüşdür.

İrəvan quberniyasının 199 kəndində yaşayan 135 min azərbaycanlı məhv edilmiş, kəndlər isə yerlə yeksan edilmişdir. Erməni silahlı dəstələri daha sonra Qarabağa yürüş etmiş, 1918-1920-ci illər arasında Qarabağın dağlıq hissəsində 150 kənd dağıdılımış, əhalisi məhv edilmişdir.
1813-cü və 1828-ci illərdə imzalanmış Gülüstan və Türkmənçay müqavilələri ilə Azərbaycan xalqının parçalanması və tarixi torpaqlarımızın bölünməsinin əsası qoyulub, sonrakı dövrdə isə həmin torpaqların özgəninkiləşdirmə prosesinə başlanılıb. Qısa müddətdə ermənilərin kütləvi surətdə Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi həyata keçirilib.
İrəvan, Naxçıvan və Qarabağ xanlıqlarının ərazilərində məskunlaşdırılan ermənilər orada yaşayan azərbaycanlılarla müqayisədə azlıq təşkil etmələrinə baxmayaraq, öz havadarlarının himayəsi altında “Erməni vilayəti” adlandırılan inzibati bölgünün yaradılmasına nail olublar. Süni ərazi bölgüsü, əslində, azərbaycanlıların öz torpaqlarından qovulması, Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı siyasətinin həyata keçirilməsinə şərait yaradıb. Azərbaycan torpaqlarında “böyük Ermənistan” ideyasını reallaşdırmaq üçün erməni xalqının tarixinin saxtalaşdırılmasına başlanılıb. Azərbaycanın və ümumən, Qafqazın tarixinin təhrif olunması bu fəaliyyətin mühüm tərkib hissəsini təşkil edib.
“Böyük Ermənistan” yaratmaq xülyasından ruhlanan erməni qəsbkarları 1905-1907-ci illərdə azərbaycanlılara qarşı kütləvi qırğınlar həyata keçirib. Ermənilərin Bakıdan başlanan kütləvi qırğınları Azərbaycanı və indiki Ermənistan ərazisindəki Azərbaycan kəndlərini əhatə edib. Yüzlərlə yaşayış məntəqəsi dağıdılıb, minlərlə azərbaycanlı vəhşicəsinə qətlə yetirilib.
Birinci dünya müharibəsi, Rusiyada baş vermiş 1917-ci il fevral və oktyabr çevrilişlərindən məharətlə istifadə edən ermənilər bu dəfə öz mənfur niyyətlərini bolşevik bayrağı altında reallaşdırmağa çalışıblar.
Lakin arzuları ürəklərində qaldı.Çünki biz böyük və qüdrətli xalqıq.
Azərbaycan xalqı və dövləti soyqırımı qurbanlarının xatirəsini daim əziz tutur, bütün dünyanı erməni faşizminin iç üzünü görmək üçün bu tarixi hadisələrdən ibrət götürməyə çağırır.
Qəribə Məmmədova,ADPU-nin müəllimi.f.ü.f.d,dosent




Blood memory of our people - March 31 genocide day...
The Armenians, who were massively settled in the Caucasus from the beginning of the 19th century, soon turned the region into a "blood bowl" in the literal sense of the word. The steps taken by the Armenians towards the realization of the so-called idea of creating a "Great Armenia" resulted in the realization of mass murders and acts of genocide against Azerbaijanis. This bloody history was repeated over and over throughout the 20th century with short breaks. Now 106 years have passed since the March 31 genocide, one of those bloody tragedies.
March Genocide or March Events — between March 30 and April 3, 1918, the Baku Soviet in the city of Baku and in various regions of the Baku governorate, as well as in Shamakhi, Guba, Khachmaz, Lankaran, Hajigabul, Salyan, Zangezur, Karabakh, Nakhchivan and other areas and massacre of Dashnak Armenian armed groups against Azerbaijanis.

According to official sources, about 12,000 Azerbaijanis were killed and tens of thousands of people went missing as a result of the genocide. According to the Decree of the President of Azerbaijan Heydar Aliyev dated March 26, 1998, March 31 is celebrated as the Genocide Day of Azerbaijanis.

During the massacre, which lasted for three days, the Armenian armed forces, with the help of the Bolsheviks, made sudden raids on the neighborhoods where Azerbaijanis lived and killed the population, from children to adults. A German with the surname Kulner, who witnessed those terrible days, wrote the following about the Baku events in 1925: "Armenians broke into the Muslim (Azerbaijani) neighborhoods and killed everyone, dismembered them with swords, and pierced them with bayonets. 87 bodies of Azerbaijanis had their ears and noses cut off, their stomachs ripped open, and their genitals chopped off. Armenians did not show mercy to children, nor did they show mercy to the elderly." The fact that young women were nailed alive to the wall, and that the city hospital, where two thousand people were trying to take refuge from the Armenian attack, was set on fire are among these terrible facts.

American agronomist Leonard Ramsden Hartville wrote a book called "People are like this" based on the memoirs of the Armenian officer Ovanes Apresyan, who was one of the active participants in the massacre of Azerbaijanis in Yerevan governorate, Sharur-Daraleyaz, Surmeli, Kars and other areas. During the conversation with the author of the book, Ovanes Apresyan noted that they achieved their goals with the help of the Armenians, British and Russians, and stated that twenty-five thousand Azerbaijanis were killed during the March massacre in Baku alone.

In order for you to visualize the horror of these events, we present to your attention some excerpts from the materials of the Extraordinary Investigation Commission of the government of the Azerbaijan Democratic Republic, which existed in 1918-1920:

In March-April 1918, up to 8 thousand civilians were killed in Shamakhi. Most of the cultural monuments, including the Shamakhi Juma Mosque, were burned and blown up.



28 villages of Javanshir district and 17 villages of Jabrayil district were completely burned and their population was destroyed.

On April 29, 1918, near Gyumri, a 3,000-person Azerbaijani emigration, consisting mainly of women, children and the elderly, was ambushed and destroyed to the last person.

Armenian armed groups destroyed 115 Azerbaijani villages, killed 3257 men, 2276 women and 2196 children in Zangezur district. In total, 10,068 Azerbaijanis were killed or maimed in this accident, and 50,000 Azerbaijanis became refugees.

135,000 Azerbaijanis living in 199 villages of Iravan province were destroyed, and the villages were ruined to the ground. Armenian armed groups then marched to Karabakh, between 1918 and 1920, 150 villages were destroyed in the mountainous part of Karabakh, and their population were killed.


The Gulustan and Turkmenchay agreements, signed in 1813 and 1828, laid the foundation for the division of the Azerbaijani people and the division of our historical lands, and in the following period, the process of expropriation of those lands began. In a short period of time, Armenians were resettled enmasse to the lands of Azerbaijan.
Armenians settled in the territories of Iravan, Nakhchivan and Karabakh khanates managed to create an administrative division called "Armenian province" under the auspices of their patrons, despite being a minority compared to the Azerbaijanis living there. The artificial territorial division, in fact, created conditions for the expulsion of Azerbaijanis from their lands and the implementation of the policy of genocide against the people of Azerbaijan. In order to realize the idea of "great Armenia" in the lands of Azerbaijan, the history of the Armenian people has been falsified. Distortion of the history of Azerbaijan and the Caucasus in general was an important part of this activity.
Inspired by the dream of creating "Great Armenia", Armenian usurpers carried out mass massacres against Azerbaijanis in 1905-1907. Mass massacres of Armenians, which started from Baku, covered Azerbaijan and the Azerbaijani villages on the territory of present-day Armenia. Hundreds of settlements were destroyed and thousands of Azerbaijanis were brutally murdered.
The Armenians, who skilfully used the First World War and the February and October coups of 1917 in Russia, this time tried to realize their hateful intentions under the Bolshevik banner.
But their dreams remained in their hearts. Because we are a great and powerful nation.
The people and the state of Azerbaijan always cherish the memory of the victims of the genocide and call on the whole world to take lessons from these historical events in order to see the inner face of Armenian fascism.

Gariba Mammad Mammadova,
The associate Prof. of ASPU.